Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego, bez względu na wykonywany zawód. Podejrzewasz wypalenie u siebie albo u osoby w swoim zespole? Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jakie są objawy wypalenia zawodowego, jak wygląda kwestia L4 i jak skutecznie zapobiegać wypaleniu w środowisku pracy. W artykule znajdziesz też gotowy test na wypalenie zawodowe, który pomoże Ci nakreślić kierunek dalszych działań.
Wypalenie zawodowe — definicja
Wypalenie zawodowe (syndrom wypalenia zawodowego, z ang. burnout) to stan psychofizyczny, w którym pracownik jest chronicznie zmęczony, zestresowany i czuje narastającą niechęć do wykonywanego zawodu.
Syndrom wypalenia może dotknąć każdego pracownika, bez względu na rodzaj wykonywanej pracy. Jednak, jak zaznaczają naukowcy, na wypalenie szczególnie narażone są osoby, których praca wymaga intensywnych kontaktów z ludźmi. W grupie zwiększonego ryzyka znajdują się: nauczyciele, pielęgniarki, policjanci, pracownicy socjalni, urzędnicy i lekarze.
L4 na wypalenie zawodowe
Według WHO wypalenie zawodowe nie jest chorobą a syndromem. W praktyce oznacza to, że nie można otrzymać zwolnienia lekarskiego z powodu wypalenia zawodowego. Pracownicy doświadczający objawów wypalenia mogą otrzymać L4 z powodu przewlekłego stresu i innych zaburzeń psychicznych (np. depresji, lęków).
Zwolnienie na wypalenie zawodowe — do jakiego lekarza się udać?
Każda osoba, która podejrzewa u siebie wypalenie zawodowe powinna skonsultować się ze specjalistą: internistą, psychologiem lub psychiatrą.
Czy lekarz rodzinny może wystawić zwolnienie lekarskie na wypalenie zawodowe?
W 2024 żaden lekarz nie może wystawić L4 na wypalenie zawodowe — może je jednak wystawić z powodu przewlekłego stresu, epizodu depresji czy innych zaburzeń psychicznych.
L4 na wypalenie zawodowe 2024 — ile dni?
Na zwolnieniu lekarskim można przebywać maksymalnie 182 dni.
Roczny urlop dla poratowania zdrowia
Dodatkowy roczny urlop dla poratowania zdrowia jest dobrą alternatywą dla zwolnienia lekarskiego związanego z wypaleniem zawodowym. Niestety nie każdy może z niego skorzystać. Urlop ten przewidziany jest dla niektórych grup zawodowych m.in. nauczycieli, wykładowców akademickich, kuratorów. Regulują go przepisy branżowe np. karta nauczyciela.
Wypalenie zawodowe — objawy
O wypaleniu zawodowym może świadczyć szereg objawów zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Najczęściej można zaobserwować:
- Chroniczne zmęczenie
- Bezsenność
- Znaczny spadek energii
- Brak motywacji do działania
- Bóle brzucha, głowy lub pleców
- Wahania wagi
- Uczucie pustki
- Płaczliwość
- Wahania nastrojów
- Niemożność zrelaksowania się
- Negatywne nastawienie do pracy i życia
- Częste sięganie po używki
Wypalenie zawodowe a depresja
Konsekwencją wypalenia zawodowego może być depresja. Brak podjętych działań w związku z doświadczanymi objawami wypalenia są krótką drogą do wielu zaburzeń psychicznych.
Jak rozpoznać wypalenie zawodowe u pracownika?
Wypalenie zawodowe u pracownika nie zawsze jest w pełni widoczne. Wiele osób zakłada maskę — normalnie wykonuje swoje obowiązki, ale wewnątrz narasta w nich niechęć do pracy. Jest jednak kilka oznak, jakie można zaobserwować u pracownika dotkniętego wypaleniem zawodowym:
- Nieangażowanie się w życie firmy — pracownik zaczyna unikać spotkań i imprez integracyjnych. Wcześniej chętnie pracował z biura, teraz woli pracę z domu.
- Zmiana postawy — pracownik, który do tej pory był otwarty, proaktywny, miał głowę pełną pomysłów, teraz zamknął się w sobie. Wykonuje zadania, które zleci mu przełożony, ale sam rzadko wychodzi z inicjatywą.
- Prokrastynacja — dawniej wszystkie zadania wykonywał w terminie, teraz zdarza mu się oddać projekt na ostatnią chwilę, a nawet po czasie.
- Spadek motywacji — do wszelkich aktywności pracownik podchodzi bez większego entuzjazmu. Brakuje mu motywacji do działania.
- Cynizm — pracownik stał się cyniczny w stosunku do kolegów z zespołu.
- Pesymizm — pracownik jest negatywnie nastawiony do wszelkich inicjatyw podejmowanych w firmie.
- Brak decyzyjności — pracownik przestał podejmować decyzje. Odpowiedzialność przerzuca na innych. Pytany o zdanie, często odpowiada: „nie wiem„.
- Widoczne zmęczenie — osoba dotknięta wypaleniem zawodowym często wygląda na przemęczoną. Widać po niej smutek, napięcie i brak energii.
Wypalenie zawodowe u pracownika może też objawiać się strachem przed pójściem do pracy. Narastająca niechęć sprawia też, że pracownik często fantazjuje o zmianie pracy — przegląda oferty i wizualizuje siebie na nowym stanowisku. Często jednak na tym się kończy — pracownik nie ma siły i wystarczającej motywacji, by dokonać w swoim życiu zmiany.
Wypalenie zawodowe — test
Doświadczasz objawów wypalenia zawodowego? A może obserwujesz je u swoich pracowników? Poniższy test pomoże Ci określić, czy masz do czynienia z wypaleniem zawodowym.
Test został opracowany na podstawie testu dostępnego na Mind Tools.
🚨 Pamiętaj, że jest to jedynie test poglądowy. Ostateczną diagnozę wystawia lekarz. Jeśli wynik testu wskazuje na wypalenie zawodowe, koniecznie skonsultuj się ze specjalistą.
Poglądowy test na wypalenie zawodowe
Zapoznaj się z poniższymi stwierdzeniami i określ, w jakim stopniu się z nimi identyfikujesz.
| Stwierdzenie | Nigdy | Rzadko | Czasami | Często | Zawsze |
| 1. Czuję się fizycznie i psychicznie wyczerpany. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 2. Czuję chroniczne zmęczenie i stres. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 3. Negatywnie myślę o swojej pracy. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 4. Nie potrafię okazać sympatii swoim współpracownikom. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 5. Ludzie w pracy mnie irytują. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 6. Czuję się niezrozumiany lub niedoceniany przez współpracowników. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 7. W pracy nie mam z kim porozmawiać o swoich problemach. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 8. Czuję, że osiągam mniej, niż mógłbym. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 9. Czuję, że pracuję pod presją. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 10. Praca nie spełnia moich oczekiwań. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 11. Myślę, że ten zawód/miejsce pracy nie jest dla mnie. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 12. Wiele rzeczy w pracy doprowadza mnie do frustracji. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 13. Biurokracja/polityka firmy utrudnia mi wykonywanie obowiązków. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 14. Mam za dużo obowiązków — nie jestem w stanie ich wszystkich wykonać. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 15. Brakuje mi czasu na planowanie. | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Teraz zsumuj wszystkie odpowiedzi. Jeśli Twój wynik testu wynosi:
15-18 — prawdopodobnie nie doświadczasz objawów wypalenia zawodowego.
19-32 — prawdopodobnie sporadycznie doświadczasz objawów wypalenia zawodowego.
33-49 — prawdopodobnie doświadczasz objawów wypalenia zawodowego. Bądź ostrożny, obserwuj się i w razie potrzeby zasięgnij porady u specjalisty.
60-75 — prawdopodobnie doświadczasz wielu objawów wypalenia zawodowego. Jak najszybciej skonsultuj się ze specjalistą.
Przyczyny wypalenia zawodowego
Wiesz już, jak może objawiać się wypalenie zawodowe. Jednak co sprawia, że w ogóle do niego dochodzi? Problem jest bardzo złożony. Wśród najczęstszych przyczyn wypalenia zawodowego wyróżnia się takie czynniki, jak:
- nieprzyjazna atmosfera w pracy,
- praca pod presją czasu,
- duża odpowiedzialność,
- nadmiar obowiązków,
- zbyt niskie wynagrodzenie,
- częsta praca w godzinach nadliczbowych,
- dyskryminacja,
- mobbing,
- brak możliwości rozwoju,
- brak work life balance — równowagi pomiędzy pracą a życiem zawodowym.
Wyżej wymienione przyczyny wypalenia zawodowego są bezpośrednio związane z pracą. Wielu psychologów wskazuje również inne czynniki, które pośrednio mogą przyczyniać się do wypalenia. Część z nich może mieć źródło w osobowości pracownika, a część nawet być związana z aktualnie prowadzonym stylem życia. Zatem wśród przyczyn wypalenia zawodowego można jeszcze wskazać takie czynniki jak:
- wysoka wrażliwość emocjonalna,
- perfekcjonizm,
- niskie poczucie własnej wartości,
- nieumiejętność radzenia sobie ze stresem,
- niedobór snu,
- niedobory niektórych witamin i składników mineralnych,
- brak aktywności fizycznej.
Etapy wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe nie pojawia się nagle. Jest to proces, który trwa tygodniami, miesiącami, a nawet latami. Specjaliści wskazują 5 etapów, które prowadzą do wypalenia zawodowego:
Etap I: miesiąc miodowy
Obejmuje pierwsze tygodnie/miesiące zatrudnienia. Pracownik jest „zauroczony„ nowym miejscem pracy i postrzega je w samych superlatywach. Jest bardzo zmotywowany, chce dobrze wypaść w nowym środowisku, więc dostosowuje się do panujących w pracy warunków.
Etap II: pierwszy stres
Silne pozytywne emocje związane z nowym miejscem zatrudnienia opadają. Pracownik zaczyna dostrzegać negatywne aspekty pracy np. zaczyna widzieć wady u współpracowników, nie do końca odpowiada mu zakres obowiązków itp. Na tym etapie pracownik może sporadycznie odczuwać objawy wypalenia zawodowego.
Etap III: przewlekły stres
Jest to okres przejściowy pomiędzy dobrym samopoczuciem a wypaleniem zawodowym. Pracownik zaczyna odczuwać przewlekłe zmęczenie, spadek energii i motywacji. Jeśli w tym momencie nie podejmie żadnych działań, jest na prostej drodze w kierunku pełnoobjawowego wypalenia zawodowego. Aby temu zapobiec, warto wziąć dłuższy urlop lub skonsultować się z psychologiem.
Etap IV: pełnoobjawowe wypalenie zawodowe
Na tym etapie uciążliwe objawy wypalenia towarzyszą pracownikowi każdego dnia. Konieczne jest zasięgnięcie porady psychologa lub psychiatry. Dłuższy urlop lub zwolnienie lekarskie powinny złagodzić nieprzyjemne objawy. Przerwa w pracy jest też pierwszym krokiem do wyzdrowienia. W tym czasie warto przyjrzeć się swojej ścieżce zawodowej i odpowiedzieć sobie na kilka pytań: co dalej chcę robić w życiu zawodowym? Co chcę osiągnąć? Gdzie widzę siebie za 5 lat?
Etap V: nawykowe wypalenie zawodowe
Jeśli pracownik nie podejmie żadnych działań, może rozwinąć się u niego depresja, stany lękowe a w konsekwencji może dojść do załamania nerwowego. Na tym etapie bez pomocy specjalisty się nie obejdzie.
Czujesz, że jesteś na skraju załamania? Jak najszybciej skonsultuj się ze specjalistą.
Jak uchronić swoich pracowników przed wypaleniem zawodowym?
Skoro bezpośrednią przyczyną wypalenia zawodowego są czynniki związane z pracą, Ty, jak pracodawca, możesz zrobić wiele, by zapobiegać wypaleniu w swoim zespole. Podstawą jest tu zadbanie o well-being pracowników. Konkretne działania, jakie możesz wprowadzić to:
- Atrakcyjne benefity dla pracowników;
- wyznaczenie jasnej ścieżki rozwoju zawodowego dla każdego pracownika;
- zadbanie o rozwój zawodowy pracowników poprzez dofinansowanie szkoleń i kursów;
- atrakcyjne wynagrodzenie;
- elastyczny czas pracy;
- skrócony czas pracy np. 4-dniowy tydzień pracy;
- umożliwienie pracy zdalnej lub hybrydowej;
- otwarta komunikacja w zespole np. poprzez spotkania 1:1 lidera zespołu z pracownikami, aby każdy mógł szczerze porozmawiać;
- spotkania integracyjne.
A Ty? Jak zapobiegasz wypaleniu zawodowemu w swojej firmie? Podziel się swoimi sposobami w komentarzu!