Rotacja pracowników — co to jest i jak jej zapobiegać? Jak obliczyć wskaźnik rotacji?

Co to jest rotacja pracowników?

Rotacja pracowników to wymiana osób zajmujących dane stanowisko pracy. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje rotacji pracowników:

• Rotację dobrowolną — kiedy pracownik z własnej woli decyduje się na zmianę pracy.
• Rotację wymuszoną — kiedy to firma decyduje się na rozwiązanie umowy z pracownikiem.

Powyższy podział nie daje pełnego obrazu rotacji. Pracownik, który chce zmienić pracę, robi to z własnej woli, ale powodem jego decyzji są najczęściej warunki panujące w firmie: brak podwyżek, możliwości awansu, rozwoju itp. Dlatego często stosuje się dodatkowy podział i wyróżnia:

• Rotację możliwą do uniknięcia — kiedy pracownik odchodzi z przyczyn, na które pracodawca ma wpływ np. kwestie wynagrodzeń, benefitów pracowniczych, warunków pracy.
• Rotację niemożliwą do uniknięcia — kiedy pracodawca nie ma wpływu na decyzję pracownika np. zmiana miejsca zamieszkania pracownika, przyczyny osobiste.
• Rotację pożądaną — kiedy pracownik odchodzi z własnej woli lub zostaje zwolniony i decyzja ta pozytywnie wpływa na funkcjonowanie firmy. Przykład: pracownik nie wypełniał dobrze swoich obowiązków, psuł atmosferę w pracy itp. lub okazuje się, że dane stanowisko nie było opłacalne.
• Rotację niepożądaną — kiedy odejście pracownika negatywnie wpłynie na funkcjonowanie firmy. Tak jest w przypadku, kiedy zwalnia się specjalista, fachowiec, ktoś, kto realnie wpływał na wyniki firmy i przyczynił się do jej rozwoju. Rotacja niepożądana często dotyczy odejścia wieloletniego pracownika, który znał firmę „od podszewki”. Znalezienie osoby na jego miejsce, a następnie wdrożenie jej, może zająć dużo czasu i wiązać się z wysokimi kosztami.

Wskaźnik rotacji pracowników

Rotacja pracowników jest normalnym zjawiskiem w każdej firmie — o ile nie jest za częsta i nie zachodzi na szeroką skalę. Kiedy firma powinna zacząć się martwić i bliżej przyjrzeć rotacji? Odpowiedź na to pytanie dostarczy wskaźnik rotacji pracowników.

Wskaźnik rotacji pracowników (wskaźnik fluktuacji) to stosunek liczby pracowników, która odeszła w danym okresie do liczby wszystkich zatrudnionych w firmie wyrażony w procentach. Wskaźnik fluktuacji najczęściej wylicza się na podstawie danych z ostatnich 12 miesięcy.

Jak obliczyć wskaźnik rotacji pracowników?

Wskaźnik rotacji pracowników = (liczba pracowników, która odeszła w danym okresie/liczba osób zatrudnionych w firmie w danym okresie) x 100%

W teorii przyjmuje się, że wskaźnik rotacji pracowników powinien oscylować na poziomie 10%. W praktyce, w zależności od branży, akceptowalny wskaźnik rotacji mieści się w przedziale 12-20%. W niektórych sektorach ze względu na specyfikę pracy, wskaźnik rotacji zawsze jest wyższy niż w innych branżach. Wysoki wskaźnik rotacji obserwowalny jest np. wśród pracowników fizycznych, kierowców, sprzedawców i specjalistów IT.

Przyczyny rotacji pracowników

Jeśli wskaźnik rotacji w Twojej firmie jest wysoki, warto zastanowić się, co może być tego przyczyną. Pracownicy sami często odchodzą czy to firma jest zmuszona, by zwalniać ludzi? Przyczyn rotacji pracowników może być naprawdę wiele. Oto najczęstsze z nich:

• brak regularnych podwyżek
• brak awansów i możliwości rozwoju zawodowego
• nie do końca satysfakcjonujące warunku umowy
• zła atmosfera w pracy
• chęć zmiany
• przyczyny osobiste np. problemy rodzinne, zdrowotne
• brak benefitów pracowniczych
• brak możliwości pracy zdalnej lub hybrydowej
• mobbing
• dyskryminacja
• brak regularnego feedbacku od przełożonego
• zbyt duży zakres obowiązków
• stres

Przyczyn rotacji pracowników warto też poszukać w samych procesach zachodzących w firmie. Najlepiej zacząć od… procesu rekrutacji. Warto odpowiedzieć na kilka pytań:

• Czy na pewno przyjmujemy odpowiednich kandydatów na dane stanowisko?
• Czy wiemy, w jaki sposób wybrać najlepszego kandydata?
• Czy odpowiednio weryfikujemy kompetencje?
• Czy na pewno wiemy, kogo szukamy?

Może się okazać, że po optymalizacji procesu rekrutacji problem się rozwiąże i wskaźnik rotacji pracowników będzie niższy.

Jak zapobiegać rotacji pracowników?

Każdy nowozatrudniony pracownik w firmie przechodzi pewne fazy rozwoju. Najczęściej mówi się o 4 etapach rozwoju pracownika, które zostały opracowane przez Kena Blancharda. Warto je poznać, aby lepiej zrozumieć zagadnienie rotacji pracowników, ich przyczyny i sposoby rozwiązania.

4 etapy rozwoju pracownika wg Blancharda

1. Entuzjastyczny debiutant

Pracownik na tym etapie przejawia wysoką motywację, jest otwarty i chętny do nauki. Nawet jeśli ma już spore doświadczenie z poprzednich miejsc pracy, to w tej firmie jest nowy i musi się wielu rzeczy nauczyć. Blanchard określa to jako niskie kompetencje. Ten etap trwa od 2 do 4 tygodni.

2. Rozczarowany adept

Po kilku tygodniach pracownik już mniej więcej wie, na czym stoi. Wcześniej miał jakieś wyobrażenie o firmie, teraz konfrontuje je z rzeczywistością. Może okazać się, że nie do końca jest tak, jak to sobie wyobrażał. Jego kompetencje nadal są niskie, a motywacja spada. Stan ten może utrzymywać się nawet przez kilka miesięcy.

3. Ostrożny praktyk

Po kilku miesiącach wzrastają kompetencje pracownika a motywacja zmienia się w czasie. Pierwsze sukcesy zachęcają do działania, a niepowodzenia działają demotywująco.

4. Samodzielny ekspert

Po około 12 miesiącach pracy pracownik staje się samodzielnych ekspertem. Wie co, jak i dlaczego. Ma wysokie kompetencje i wysoką motywację.

Etapy rozwoju a rotacja pracowników

Poznając poszczególne etapy rozwoju pracownika, możesz skutecznie zapobiegać rotacji! Jak widzisz, motywacja pracownika zmienia się w czasie, inne są też jego oczekiwania i problemy. Analizując to wszystko, możesz dopasować warunki pracy do pracownika i sprawić, że ewentualne trudności na danym etapie będą mniej uciążliwe.

Jak zapobiegać rotacji pracowników?

*Umowa B2B czy umowa o pracę — poznaj różnice, wady i zalety obu typów umów